Probiotica en onze gezondheid
Het belang van een evenwichtige darmflora
Probiotica zijn levende micro-organismen, meestal bacteriën, die overeenkomen met de gunstige
micro-organismen die van nature aanwezig zijn in onze darmen.
Ze worden ook wel ‘goede’ of ‘vriendelijke’ bacteriën genoemd, in tegenstelling tot de zogenaamde ‘slechte’ of ‘pathologische’
bacteriën, die eveneens in onze darmen aanwezig zijn en die bij overmaat tot ziektebeelden kunnen
leiden. Omdat de balans tussen de ‘goede’ en ‘slechte’ darmbacteriën bij de meeste mensen
verstoord is, worden probiotica in supplementvorm of in functionele voedingsmiddelen
aangeboden. Er zijn heel wat wetenschappelijke studies die het gunstige effect van probiotica
suppletie bevestigen.
Slechte voedingsgewoonten kunnen het spijsverteringstelsel ernstig beschadigen, door de goede, gunstige
bacteriën te vernietigen en ervoor te zorgen dat de pathologische bacteriën de overhand krijgen. Maar
zelfs als je volwaardige, vezelrijke voeding eet en veel zuiver water drinkt, kan je toch nog last hebben
van een verstoorde darmflora, wat zich kan uiten in winderigheid, opgeblazen gevoel en
spijsverteringsklachten.
Systemische eigenschappen van probiotica
Door de populariteit van probiotica supplementen is er de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar het
effect van suppletie met probiotica.
Nederlandse wetenschappers van de Universiteit van Wageningen hebben in een baanbrekende studie
onthuld dat probiotica de activiteit van de genen in de darmen en daaropvolgende cellulaire reacties
beïnvloeden. Drie bacteriënstammen, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei en Lactobacillus
rhamnosus, zijn in staat de activiteit van honderden genen te wijzigen, waardoor deze tot een positieve
ziektebestrijdende expressie komen. Deze werking van probiotica is te vergelijken met de effecten van
bepaalde medicijnen, maar dan minder sterk en zonder de schadelijke bijwerkingen.
Probiotica hebben een levenslang krachtig effect op het immuunsysteem, zowel in de darm als in de rest
van het lichaam. De zogenaamde goedaardige bacteriën spelen een cruciale rol in de ontwikkeling en de
werking van de immuniteit in het darmslijmvlies. Ze helpen ook bij de aanmaak van antilichamen tegen
ziekteverwekkende indringers. Probiotica leren je immuunsysteem als het ware een onderscheid maken
tussen schadelijke en onschadelijke stoffen, waardoor het gepast kan reageren. Dat is van groot belang
voor het voorkomen van ondermeer infecties en kanker, waarbij het immuunsysteem tekortschiet, en
allergieën en auto-immuunziekten, waarbij het immuunsysteem overmatig reageert of zelfs het eigen
weefsel aanvalt.
Probiotica stimuleren de activiteit van de thymus en de milt. Ze scheiden antibacteriële, antivirale en
antischimmelstoffen af, vormen een barrière tegen vreemde indringers, creëren een zuur milieu in de
darm voor een betere opname van ijzer en andere mineralen en een basisch milieu in de weefsels,
waardoor kanker niet kan gedijen. Probiotica metaboliseren en elimineren toxines, inactiveren
darmtoxines, produceren vitaminen K en B. Ze spelen een belangrijke rol in de darmimmuniteit en de
systemische immuniteit (in heel het lichaam); ze helpen bij de productie van antilichamen tegen
ziekteverwekkers. Ze herstellen de darmflora na antibiotica of bestraling, ze behouden de integriteit van
de darmmucosa en ze voorkomen kanker.
Probiotica en melkzuurproducten remmen de beschadiging van DNA en het ontstaan van mutaties,
verminderen de activiteit van verschillende enzymen die betrokken zijn bij het ontstaan van kanker,
verminderen de activiteit van tumorpromotors en onderdrukken de groei van tumoren. In vitro en in vivo
studies hebben aangetoond dat probiotica het risico op darm-, lever- en blaaskanker voorkomen en ook
het aantal tumoren beperken. Het beschermende effect is waarschijnlijk toe te schrijven aan het binden
van mutagenen (stoffen die het DNA beschadigen) door de intestinale bacteriën en het verhinderen van de
groei van pathogene of ziekteverwekkende bacteriën die procarcinogenen omzetten in carcinogenen.
Probiotica reduceren het enzym bèta-glucuronidase. Dit enzym breekt de glucuroniden af, waardoor de
toxische stoffen, die door glucuronzuur gebonden waren als onderdeel van het detoxificatiesysteem, weer
vrijkomen en schade kunnen aanrichten. Probiotica verhogen bovendien de activiteit van
antioxidantenzymen, zoals glutathion peroxidase, glutathion reductase, superoxide dismutase en catalase.
Deze enzymen zijn van cruciaal belang voor de detoxificatie van toxische stoffen.
Goedaardige bacteriën en hun eigenschappen
Lactobacilli
Lactobacilli zijn in heel het spijsverteringskanaal aanwezig, maar zijn het meest vertegenwoordigd in de
dunne darm. De belangrijkste menselijke variëteiten zijn: Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus
plantarum, Lactobacillus brevis en Lactobacillus salivarius.
Lactobacillus acidophilus is één van de belangrijkste micro-organismen die men in de dunne darm
aantreft. L. acidophilus verhindert de groei van gist en produceert natuurlijke antibiotica die de
immuniteit versterken. Uit studies blijkt dat L. acidophilus de groei van pathogene bacteriën, zoals
Salmonella, Shigella, S. faecalis en E. coli verhindert. Bovendien is L. acidophilus doeltreffend in de
vermindering van lactose-intolerantie, in het verlagen van het cholesterolgehalte en het verminderen van
het risico op kanker.
Lactobacillus bulgaricus is een bacteriestam die men samen met S. thermophilus vooral in yoghurt
vindt. Uit verschillende studies blijkt dat L. bulgaricus interferon produceert. Interferon is een stof die de
natuurlijke reactie van het lichaam op infecties en ziekteverwekkers stimuleert. L. bulgaricus heeft ook
een gunstige werking bij acute diarree en lactose-intolerantie.
Lactobacillus casei is een bacterie die gewoonlijk wordt gebruikt voor melkfermentatie en die van nature
voorkomt in de mond en het spijsverteringskanaal. L. casei breekt koolhydraten af en verhindert de groei
van ziekteverwekkende en rottingsbacteriën in de dunne darm. L. casei heeft een antimicrobiële werking,
is doeltreffend tegen kankercellen en speelt een rol in de cellulaire immuniteit. Ze helpt ook bij de
behandeling van diarree die veroorzaakt wordt door antibiotica en virussen.
Lactobacillus plantarum is een bacteriestam van plantaardige oorsprong die lactoline afscheidt, een
natuurlijk antibioticum. L. Plantarum is doeltreffend tegen allergieën, kanker en het prikkelbare
darmsyndroom.
Lactobacillus rhamnosus is één van de belangrijkste bacteriestammen die bijdraagt aan de gezondheid
van volwassenen. Deze stam komt overal in het spijsverteringskanaal voor, maar bevindt zich
hoofdzakelijk in de dunne darm en de vaginale flora. L. Rhamnosus is dan ook bijzonder effectief het
bestrijden van vaginale en urineweginfecties. Lactobacillus rhamnosus heeft een hoge resistentie tegen
galzouten en maagzuur. Daardoor vermenigvuldigt zij zich gemakkelijk en is zij overvloedig aanwezig in
het spijsverteringsstelsel. Lactobacillus rhamnosus stimuleert de slijmproductie in de darmwand,
waardoor zij een uitstekende bescherming biedt tegen het binnendringen van schadelijke microorganismen,
toxines en andere ziekteverwekkers. L. rhamnosus stimuleert immuunreacties, vergroot de
doeltreffendheid van orale vaccinaties tegen het rotavirus (besmettelijk virus dat vooral bij kinderen
buikloop veroorzaakt) en kan ingezet worden al therapie tegen virale darmslijmvliesontsteking (gastroenteritis).
Lactobacillus salivarius treft men aan in de mond en dunne darm. Deze bacterie is effectief tegen
bloedend tandvlees, tandbederf, slechte adem, mondspruw en kankerzweren. L. salivarius produceert de
B-vitaminen, enzymen en melkzuur. Zij breekt proteïnen af en heeft krachtige antibacteriologische
effecten die klinisch zijn aangetoond.
Bifidobacteriën
Bifidobacteriën komen net als de lactobacillen in heel het spijsverteringskanaal voor, maar zijn vooral
aanwezig in de dikke darm. Bifidobacteriën evolueren naargelang onze leeftijd en nemen geleidelijk af
naarmate we ouder worden. De belangrijkste variëteiten zijn: Bifidobacterium breve, Bifidobacterium
infantis en Bifidobacterium longum die worden aangetroffen bij kinderen, en Bifidobacterium bifidum en
Bifidobacterium longum die worden aangetroffen bij volwassenen.
Bifidobacterium bifidum treft men in de eerste plaats aan in de dikke darm. B. bifidum produceert de Bvitaminen
en helpt bij de spijsvertering en opname van calcium, ijzer, magnesium en andere vitaminen en
mineralen. B. bifidum produceert melkzuren en azijnzuren, die de intestinale zuurtegraad (pH) verlagen
en op die manier verhinderen dat ongunstige bacteriën zich vermeerderen. B. bifidum kan acute diarree
bij zuigelingen voorkomen of verminderen en kan ingezet worden bij de behandeling van
darmontstekingen. Ouderen die regelmatig B. bifidum gebruiken, hebben betere immunologische – en
ontstekingsreacties.
Bifidobacterium breve infiltreert in de dikke darm. B. breve zorgt net als B. bifidum voor de aanmaak
van melk- en azijnzuren, die de groei van ongewenste bacteriën tegenhouden. B. breve versterkt niet
alleen de immunologische reacties tegen uiteenlopende, ziekteverwekkende antigenen, maar ook de groei
van bacteriën die zweren veroorzaken. B. breve kan heel doeltreffend zijn voor zuigelingen omdat zij de
onvolgroeide darm gemakkelijk binnendringt. B. breve wordt ook geassocieerd met een grotere
gewichtstoename bij zuigelingen met een heel laag geboortegewicht.
Bifidobacterium infantis is het belangrijkste micro-organisme in de dikke darm van kinderen. Bij de
behandeling van acute diarree kan B. Infantis ingezet worden als effectieve bijkomende therapie. B.
infantis is antibacterieel en doodt pathogenen, zoals Clostridia, Salmonella en Shigella. B. infantis
stimuleert bovendien de aanmaak van immuniteitsregulerende stoffen.
Voorwaarden voor een goed probioticum
- Aantal levensvatbare bacteriën
De meeste probiotica zijn instabiel en worden aangetast door warmte, lucht en licht. Deze instabiliteit
beïnvloedt de kwaliteit van de micro-organismen: er blijven minder actieve en minder gezonde bacteriën
over, waardoor het preparaat waardeloos wordt. Probiotica worden daarom bij voorkeur in de koelkast
bewaard.
Veel probiotica supplementen bevatten minder dan 50% van de levende bacteriën die geclaimd worden
op het etiket. Het is belangrijk dat het etiket het aantal levensvatbare bacteriën op het tijdstip van de
productie vermeldt. Indien een probioticacapsule koel bewaard wordt, mag je rekenen op een verlies van
levende bacteriën van zo’n 2 à 4% per maand. Op kamertemperatuur heb je na een maand ongeveer 20 tot
40% minder levende bacteriën. Hoe hoger het aantal levensvatbare bacteriën op het tijdstip van de
productie, hoe langer het preparaat een maximum aan actieve bacteriën bevat. - Moment van inname
Probiotica moeten in de dikke darm geraken om hun gunstige werking te kunnen uitoefenen. Probiotica
kunnen in de maag door het maagzuur vernietigd worden en daardoor niet in de darmen terechtkomen.
Daarom wordt vaak aangeraden om probiotica op nuchtere maag te nemen, omdat de maag dan minder
zuur zou zijn. Het tegendeel is echter waar. Uit recente studies blijkt dat probiotica best vlak na de
maaltijd worden ingenomen. Op dat moment is de maag het minst zuur, omdat het voedsel de zuurtegraad
neutraliseert. Ook is het belangrijk te kiezen voor producten met bacteriestammen die getest zijn op hun
zuurweerstand - Leeftijd en gezondheidstoestand
De darmflora verandert tijdens de verschillende fasen van je leven. Een baby heeft een andere microflora
in de darm dan een kind, een volwassene of een oudere. De meeste preparaten zijn afgestemd op gezonde
volwassenen. Baby’s, kinderen en ouderen hebben een andere samenstelling en dosering nodig.
Bij baby’s, peuters en kleuters, die nog geen volledig ontwikkeld immuunsysteem hebben, zijn vooral de
bifidobacteriën belangrijk, waaronder B. infantis, B. bifidum en B. breve. Voor volwassenen zijn hogere
concentraties van de lactobacilli nodig, zoals L. acidophilus, L. rhamnosus en L. plantarum.
Voor het elimineren van schimmels en gisten in de darmen is een hogere concentratie en een hoger
percentage aan L. acidophilus nodig. Voor een gezonde microflora in de mond kan je kiezen voor een
preparaat met een hoger percentage L. salivarius. - Dosering
Baby’s en kinderen hebben slechts een kleine hoeveelheid bacteriën nodig in vergelijking met
volwassenen. Ouderen of volwassenen met een ernstig verstoorde darmflora hebben veel hogere
doseringen nodig.
Overzicht van de gunstige eigenschappen van probiotica
! probiotica beïnvloeden de activiteit van honderden genen, waardoor deze tot een positieve
ziektebestrijdende expressie komen (orthomoleculaire genetische manipulatie)
! ze scheiden antibacteriële, antivirale en antischimmelstoffen af
! ze vormen een barrière tegen vreemde indringers, zoals schimmels, bacteriën, virussen, antigenen,
allergenen, …
! ze creëren een zuur milieu voor een betere opname van ijzer en andere mineralen
! ze zorgen voor de vertering en opname van voedingsstoffen, vooral koolhydraten en granen
(glutenintolerantie)
! ze helpen bij de vertering van lactose (lactose-intolerantie)
! ze metaboliseren en elimineren toxines; inactiveren darmtoxines
! ze produceren de B-vitaminen en vitamine K
! ze houden pathologische bacteriën onder controle
! ze elimineren Helicobacter pylori, de bacterie die verantwoordelijk is voor maagzweren
! ze voorkomen allergieën: ze trainen het immuunsysteem om goede en pathologische stoffen uit elkaar
te kennen en gepast te reageren; ze voorkomen overreactie op onschuldige stoffen
! ze spelen een belangrijke rol in de darmimmuniteit en de systemische immuniteit; ze helpen bij de
productie van antilichamen tegen ziekteverwekkers
! ze herstellen de darmflora, wanneer deze verstoord is door antibiotica of straling
! ze reguleren de beweeglijkheid van de darm (constipatie, spastisch colon)
! ze verminderen de duur en de ernst van (reizigers)diarree
! ze behouden de integriteit van de darmmucosa
! ze voorkomen en verlichten urineweginfecties, darminfecties, vaginale infecties
! ze voorkomen darmkanker en andere vormen van kanker
! ze voorkomen Candida albicans, parasieten
! ze voorkomen zwangerschapsdiabetes
! ze helpen bij het gewicht onder controle te houden, verminderen buikvet en stimuleren gewichtsverlies
na de zwangerschap
! ze verminderen angst en stress
! ze verminderen depressie
Referenties: - Kleerebezem M et al. Microbes and Health Sackler Colloquium: Human mucosal in vivo transcriptome responses to three lactobacilli
indicate how probiotics may modulate human cellular pathways. Proc Natl Acad Sci USA. 2010 Sep 7. - R. Reid, The scientific basis for probiotic strains of Lactobacillus. Applied and Environmental Microbiology, Sept.1999, Vol. 65, No. 9,
p. 3763. - Kumar M, Kumar A, Nagpal R et al. Cancer-preventing attributes of probiotics: an update. Int J Food Sci Nutr. 2010 Aug;61(5):473-96.
- Holzapfel WH, Haberer P et al. Overview of gut flora and probiotics. Int J of Food Microbiol 1998;41:85-101.
- Collins MD, Gibson GR. Probiotics, prebiotics, and symbiotics: approaches for modulating the microbial ecology of the gut. Am J Clin
Nutr 1999; 69 (suppl):1052S-7S. - Wolfson D., Turning Pro: The myriad benefits of probiotics. Health & Nutrition Breakthroughs, Aug. 1999, 12-14.
- R. Reid, The scientific basis for probiotic strains of Lactobacillus. Applied and Environmental Microbiology, Sept.1999, Vol. 65, No. 9,
p. 3763. - Ojetti V, Gigante G, Gabrielli M et al. The effect of oral supplementation with Lactobacillus reuteri or tilactase in lactose intolerant
patients: randomized trial. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2010 Mar;14(3):163-70. - Ozdemir O. Various effects of different probiotic strains in allergic disorders: an update from laboratory and clinical data. Clin Exp
Immunol. 2010 Mar 16. - Kadooka Y, Sato M, Imaizumi K et al. Regulation of abdominal adiposity by probiotics (Lactobacillus gasseri SBT2055) in adults with
obese tendencies in a randomized controlled trial. Eur J Clin Nutr. 2010 Jun;64(6):636-43. - Romeo MG, Romeo DM, Trovato L et al. Role of probiotics in the prevention of the enteric colonization by Candida in preterm
newborns: incidence of late-onset sepsis and neurological outcome. J Perinatol. 2010 Apr 22 - Laitinen K et al. Probiotics and dietary counselling contribute to glucose regulation during and after pregnancy: a randomised controlled
trial. Br J Nutr. 2009 Jun;101(11):1679-87. - Kajander K, Myllyluoma E et al. Clinical trial: multispecies probiotic supplementation alleviates the symptoms of irritable bowel
syndrome and stabilizes intestinal microbiota. Aliment Pharmacol Ther. 2008 Jan 1;27(1):48-57. - Woodard GA, Encarnacion B, Downey JR, Peraza J, Chong K, Hernandez-Boussard T, Morton JM. Probiotics improve outcomes after
Roux-en-Y gastric bypass surgery: a prospective randomized trial. J Gastrointest Surg. 2009 Jul;13(7):1198-204. - AV Rao, A.C. Bested, T.M. Beaulne, M.A. Katzman, C. Iorio, J.M. Berardi, A.C. Logan. A randomized, double-blind, placebocontrolled
pilot study of a probiotic in emotional symptoms of chronic fatigue syndrome. Gut Pathogens 2009, 1:6 - Francavilla R, Lionetti E et al. Inhibition of Helicobacter pylori infection in humans by Lactobacillus reuteri ATCC 55730 and effect on
eradication therapy: A Pilot Study. Helicobacter. 2008; 13: 127–134 - Kamal Ivory, S.J. Chambers et al., Oral delivery of Lactobacillus casei Shirota modifies allergen-induced immune responses in allergic
rhinitis, Clinical and Experimental Allergy 28 May 2008. - Desbonnet L, Garrett L, Clarke G et al. The probiotic Bifidobacteria infantis: An assessment of potential antidepressant properties in the
rat. J Psychiatr Res. 2008 Dec;43(2):164-74. - Abrahamsson TR, Jakobsson T et al. Probiotics in prevention of IgE-associated eczema: A double-blind, randomized, placebocontrolled
trial. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 2007 March 7
Adviezen probiotica
! Gebruik maagzuurresistente probiotica.
! Gewone capsules worden het best meteen na de maaltijd genomen, omdat de zuurtegraad van de maag
dan het laagste is, in tegenstelling tot wat men algemeen aanneemt.
! Neem probiotica met bacteriestammen die overeenkomen met je darmflora volgens je leeftijd.
Probiotica kunnen ingezet worden bij alle ziektebeelden waarbij de intestinale microflora en de
immuniteit verstoord is:
! Urineweginfecties: oraal en vaginaal
! Bacteriële infectie
! Immuniteitsdaling, chronische of terugkerende infecties
! Spastisch colon, diarree, constipatie
! Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis ulcerosa)
! Lactose-intolerantie, glutenintolerantie, Leaky gut syndroom
! Spijsverteringsstoornissen
! Toxiciteit door straling
! Auto-immuunziekten, Lupus Erythematosus
! Multiple sclerose
! Allergieën, astma, eczeem, hooikoorts, …
! Schimmelinfecties, Candida albicans
! Fibromyalgie, CVS
! Migraine
! ADHD
! Huidaandoeningen
! HIV/Aids
! Preventie alcoholkater